Historie

Cultuurhuis Heerlen (voorheen: t Patronaat en Cultuurhuis Patronaat) is het oudste nog bestaande cultuurcentrum van Heerlen. De schepping van de Sittardse architect Jos Wielders uit 1921 in de stijl van de Amsterdamse School is een beschermd monument. Voor de opdrachtgevers, de paters Franciscanen, was het gebouw de sluitsteen van een complex met kerk en school ten behoeve van de mijnwerkers en hun gezinnen in de wijken Grasbroek, Musschemig en Schandelen.

De grootste werkgever in Heerlen van die tijd, de Oranje Nassaumijnen, betaalde ruimhartig mee. Het Patronaat was het onderkomen van de talrijke verenigingen in de wijk, muziekverenigingen repeteerden er en gaven concerten, sportverenigingen vergaderden er en hielden er hun feestavonden. De eerste gastarbeiders, Polen en Slovenen, kwamen er bij elkaar om hun nationale feesten te vieren en vanuit zalen als het Patronaat begonnen uitheemse muziekstijlen als de Oberkrainer en het repertoire van de Wiener Harmonica hun zegetocht door Limburg en Nederland.

Amateurtoneelverenigingen traden er op en carnavalsactiviteiten vonden er plaats. Een belangrijk deel van de programmering was gericht op de jeugd en de ouderen gingen er kaarten en biljarten.

In de jaren zestig en zeventig, tijdens het sluitingsproces van de mijnen, verloren gemeenschapshuizen en patronaten hun aantrekkelijkheid. Het Heerlense Patronaat werd jarenlang gebruikt als biljartzaal, opslagruimte en drukkerij en stond al decennia leeg toen de uit Heerlen afkomstige acteur en regisseur Jeroen Willems het in 2001 liet vertimmeren voor zijn lokatiedrama "Lange Lies, Lange Jan" , een verhaal over de mijngeschiedenis door de ogen van mijnwerkersvrouwen. Deze productie van ZT/Hollandia veroorzaakte met vele reprises een ware stormloop op het oude Patronaat.

De Gemeente Heerlen besloot het verwaarloosde gebouw te restaureren, te renoveren en weer terug te geven aan de bevolking als cultuurcentrum met de nadruk op amateurkunsten en als wijkgebouw. Wie het gebouw uit 1921 vergelijkt met het Patronaat sinds 2007, ziet als grootste verschil de aanwezigheid van een rechtervleugel, die in 1921 wel door Wielders was getekend maar nooit is gebouwd. De huidige rechtervleugel is een ontwerp van QBBF architecten uit Eindhoven.

't Patronaat is tot 2008 geëxploiteerd door een stichting, die echter al na een jaar moest concluderen dat een goede exploitatie in de gegeven situatie onmogelijk was.

De gemeente Heerlen zette de exploitatie voorlopig zelf voort, tot er in het voorjaar van 2009 een nieuwe stichting werd opgericht, die sinds 1 april 2009 verantwoordelijk is voor de exploitatie. Deze stichting, de Stichting Patronaat Heerlen, heeft momenteel twee fulltimers en drie parttimers in dienst. Verder wordt er gewerkt door een tiental oproepkrachten, stagiaires en vrijwilligers.

De stichting veranderde in 2009 de naam in 'Cultuurhuis Patronaat Heerlen' en in 2011 nog bondiger: 'Cultuurhuis Heerlen'.